Zadośćuczynienie dla bliskich poszkodowanego pacjenta za zerwane więzi rodzinne.

Czy w sytuacji doznania przez dziecko na skutek błędu przy porodzie ciężkiego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, osobom bliskim poszkodowanego (np. rodzicom) przysługuje zadośćuczynienie pieniężne za zerwanie więzi rodzinnych?

Coś oczywistego. 

Odpowiedź na to pytanie wydawała się oczywista przy uwzględnieniu dotychczasowego orzecznictwa Izby Cywilnej Sądu Najwyższego i orzeczeń wydawanych w prowadzonych przeze mnie sprawach. TAK. Sąd Najwyższy (Izba cywilna – to ważne) stał na stanowisku, że osobom najbliższym poszkodowanego (np. dziecka podczas porodu) można przyznać zadośćuczynienie za krzywdę, który na skutek czynu niedozwolonego (np. wadliwego leczenia) doznał ciężkiego i trwałego uszczerbku na zdrowiu. Najczęściej na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym w razie naruszenia dobra osobistego (np. więzi rodzinnych pomiędzy poszkodowanym podczas porodu dzieckiem a rodzicami) sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone (np. rodzicom), odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Wątpliwości...?

Wątpliwości co do utrzymania powyższego stanowiska zaczęły się wówczas, gdy tym zagadnieniem zajęła się nowa Izba Sądu Najwyższego, tj. Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. W Izbie tej przyjęto bowiem pogląd zupełnie przeciwny do powyższego, tj. że osobie bliskiej poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego rozstroju zdrowia, nie przysługuje zadośćuczynienie pieniężne.

Izba ta wskazała ponadto, że ustawodawca (nasz Parlament) może dokonać zmiany przepisów, aby uregulować tę kwestię tak jak w sytuacji, w których dochodzi do śmierci osoby najbliższej w wyniku czynu niedozwolonego (prawa rodziny związane ze śmiercią osoby najbliższej na przykładzie błędów okołoporodowych omówię w oddzielnym wpisie). Z powyższego postawiono wniosek, że skoro ustawodawca nie przewidział, aby zadośćuczynienie przysługiwało osobom najbliższym poszkodowanych w bardzo złym stanie zdrowia (np. bez kontaktu, wymagającym pełnego wsparcia rodziny w codziennym funkcjonowaniu), a tylko wówczas, gdy poszkodowany zmarł, to zadośćuczynienie się nie należy.

Interpretacja prawna i nowe przepisy, kto pierwszy ten lepszy...

Mając na uwadze te rozbieżności, Sąd Najwyższy miał podjąć wspólną uchwałę obu Izb w tym zakresie, aby rozwiać dalsze wątpliwości interpretacyjne. W tym celu w dniu 25 maja 2021 roku odbyło się posiedzenie Sądu Najwyższego, na którym jednak nie przyjęto uchwały. Pojawił się za to komunikat Sądu Najwyższego, że prace nad treścią uchwały będą kontynuowane na kolejnym posiedzeniu wyznaczonym przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego w najbliższym czasie. Prawa rodzin osób poszkodowanych, dochodzących swoich roszczeń w powyższym zakresie zostały więc „zamrożone". Być może skorzysta na tym... Prezydent, który wniósł do Sejmu inicjatywę uchwałodawczą w tej sprawie. Inicjatywę, która umożliwi rodzinom osób poszkodowanych dochodzenie zadośćuczynienia przed sądem za zerwane więzi z poszkodowanym zgodnie z... dotychczasową linią orzeczniczą Izby Cywilnej Sądu Najwyższego. Projekt zmiany przepisów został skierowany w Komisji sejmowej. Chociaż jest to pożyteczna inicjatywa nie wiadomo czy i kiedy uzyska aprobatę Parlamentu. Być może doczekamy się wcześniej uchwały połączonych Izb Sądu Najwyższego. Niezależnie od drogi uregulowania tych kwestii, nie ulega wątpliwości, że najbardziej tych zmian wyczekują rodziny osób poszkodowanych, bardzo często w sprawach o błąd przy porodzie. 

Na koniec warto zauważyć, że inicjatywa Prezydenta nie rozwiąże wszystkich problemów osób bliskich w tego rodzaju sprawach. Zgodnie z uzasadnieniem tego projektu, prawo do zadośćuczynienia ma dotyczyć, szczególnie dramatycznych sytuacji, gdy w następstwie ciężkiego i trwałego uszczerbku na ciele lub rozstroju zdrowia (ciężkiego, głębokiego i nieodwracalnego upośledzenia funkcji życiowych) dochodzi do niemożności nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej. Jako przykłady wskazano przypadki trwałego stanu śpiączki pourazowej lub stanów wegetatywnych oraz stanów związanych z uszkodzeniem mózgu albo innych przypadków poważnego i nieodwracalnego rozstroju zdrowia, skutkującego zerwaniem więzi rodzinnej z poszkodowanym. 

To najbliższa dla poszkodowanego osoba dochodząca roszczeń będzie musiała wykazać, że stan zdrowia poszkodowanego spełniania ww. przesłanki i że powyższe skutkuje zerwaniem więzi rodzinnych. Przy ocenie powyższego istotna będzie dokumentacja medyczna potwierdzają stan zdrowia poszkodowanego i opinie biegłych sądowych. 

Dla mnie jako pełnomocnika poszkodowanych pacjentów nie jest to zaskoczeniem. Rodzinom pacjentów będzie trudniej przebyć tę drogę, ale krzywda wywołana z winy innej osoby powinna być naprawiona – przynajmniej w części - poprzez zadośćuczynienie. Pomimo, że powyższe nie zrekompensuje w pełni utraconych bądź naruszonych więzi rodzinnych z poszkodowanym.